Kedi ve Köpeklerde Kanın Morfolojik İncelemesi

Kanın morfolojik incelenmesi, kan hücrelerinin mikroskop altında şekil, boyut, yapı ve oran açısından değerlendirilmesidir. Bu inceleme, yalnızca sayısal değerlerle (örneğin hemoglobin miktarı veya lökosit sayısı) sınırlı kalmaz; aynı zamanda hücrelerin görünümü hakkında da bilgi verir. Çünkü bir hücrenin şekli, çoğu zaman hastalığın yönünü belirleyen ilk ipucudur.

Kan Örneğinin Hazırlanması

Kedi ve köpeklerde kan genellikle vena cephalica, vena saphena lateralis veya vena jugularis’ten alınır.

Antikoagülan olarak genellikle EDTA tercih edilir.
Numune alındıktan sonra kan yayması yapılır: İnce bir cam lam üzerine, kanın tek katman halinde dağıldığı bir film oluşturulur.
Kuruduktan sonra May-Grünwald Giemsa, Wright veya Diff-Quick gibi boyalarla boyanır.

Bu yöntem sayesinde hücre yapıları net bir şekilde gözlemlenebilir.

Kan Hücreleri ve Morfolojik Özellikleri

1. Eritrositler (Alyuvarlar)

Kedilerde ve köpeklerde oksijen taşımakla görevli bu hücreler, şekil ve büyüklük bakımından türler arasında ufak farklar gösterir:

Köpek eritrositleri: Ortalama 7 μm çapında, merkezinde hafifçe aydınlık bir alan bulunan bikonkav disklerdir. Genellikle tek tip görünümlüdür.
Kedi eritrositleri: Daha küçük (yaklaşık 5–6 μm) ve köpeğe göre daha fazla anisosit (farklı boyutta hücre) içerir. Ayrıca Heinz cisimcikleri kedi eritrositlerinde fizyolojik olarak daha sık görülebilir.

Anormal bulgular:

Sferositler: İmmün aracılı hemolitik anemi göstergesi olabilir.
Schistositler: Mekanik hemoliz veya damar içi pıhtılaşma belirtileri.
Heinz cisimcikleri: Oksidatif hasar sonucu oluşur (örneğin soğan toksisitesi).
Polikromazi ve retikülosit artışı: Yeniden kan yapımının arttığını gösterir.

2. Lökositler (Akyuvarlar)

Bağışıklık sisteminin temel hücreleridir. Morfolojik inceleme, hem toplam sayı hem de dağılım (diferansiyel lökosit sayımı) açısından önem taşır.

a. Nötrofiller

Köpek ve kedilerde en sık görülen lökosit tipidir.
İnce, segmentli çekirdeğe sahiptir (2–5 lob).
Sitoplazma açık renkli ve ince granüllüdür.
Toksik nötrofiller, sitoplazmada vakuoller, granülasyon artışı veya mavi tonlu sitoplazma ile tanınır; genellikle ciddi enfeksiyon veya inflamasyonlarda görülür.

b. Lenfositler

Küçük, koyu mor çekirdekli, dar sitoplazmalı hücrelerdir.
Kronik enfeksiyonlarda veya viral hastalıklarda sayıları artabilir.
Reaktif lenfositler, antijenik uyarı sonrası sitoplazması genişlemiş, daha canlı mavi renkte hücrelerdir.

c. Monositler

Büyük hücrelerdir; çekirdekleri genellikle böbrek şeklinde veya girintili çıkıntılıdır.
Sitoplazmaları gri-mavi renkte, bazen vakuollüdür.
Kronik inflamasyonlarda ve fagositoz gerektiren durumlarda artış gösterirler.

d. Eozinofiller

Sitoplazmasında parlak pembe veya turuncu granüller vardır.
Alerjik reaksiyonlar ve paraziter enfeksiyonlarda artar.
Kedi eozinofillerinin granülleri çubuk şeklinde, köpeklerininki ise yuvarlaktır.

e. Bazofiller

Nadir görülür. Sitoplazmalarında koyu mor granüller bulunur.
Genellikle eozinofili ile birlikte seyreder; alerjik durumlarda veya mast hücre tümörlerinde görülebilir.

3. Trombositler (Plateletler)

Kanın pıhtılaşmasında rol oynayan küçük, çekirdeksiz hücre parçacıklarıdır.

Kedilerde trombositler köpeklere göre daha büyük ve aktif olabilir.
Yaymada trombosit kümeleri görülebilir, bu da sayımı yanıltabilir.
Dev trombositlerin varlığı, kemik iliği aktivitesinin arttığını gösterebilir.

Değerlendirme ve Klinik Önemi

Kan morfolojisinin dikkatli incelenmesi, birçok hastalığın tanısında belirleyici rol oynar:

Anemi tiplerinin ayırımı (rejeneratif / non-rejeneratif)
Enfeksiyonların erken tanısı
Paraziter hastalıklar (örneğin Mycoplasma haemofelis)
Toksisite belirtileri
İmmün aracılı hastalıkların izlenmesi

Bu nedenle morfolojik değerlendirme, tam kan sayımına (CBC) ek olarak yorumlandığında çok daha güçlü bir tanı aracıdır.

Kedi ve köpeklerde kanın morfolojik incelemesi, hem rutin sağlık kontrollerinde hem de hastalık tanısında büyük önem taşır. Mikroskobun altındaki bu küçük dünyada, aslında bir hayvanın tüm fizyolojik ve patolojik hikâyesi gizlidir. Deneyimli bir göz, bu hücrelerin şekillerinden bile vücudun neler yaşadığını okuyabilir.