Parasetamol (acetaminophen), insanlarda yaygın olarak kullanılan bir ağrı kesici ve ateş düşürücüdür. Ancak kediler için son derece toksiktir ve ölümcül olabilir. Kediler, parasetamolü metabolize etmekte zorlanır çünkü bu ilacı parçalamaya yardımcı olan glukuronil transferaz enzimleri eksiktir. Sonuç olarak, düşük dozlar bile ciddi zehirlenmeye yol açabilir.
Parasetamol Toksisitesinin Mekanizması
Parasetamol, karaciğerde metabolize edilir ve genellikle zararsız yan ürünlere dönüşerek vücuttan atılır. Ancak kedilerde glukuronidasyon mekanizması zayıf olduğu için toksik metabolitler (özellikle NAPQI – N-asetil-p-benzokinon imin) vücutta birikir.
Bu toksik metabolitler iki temel etki gösterir:
- Methemoglobinemi: Kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobini methemoglobine çevirerek oksijen taşıma kapasitesini düşürür. Bu durum dokuların oksijensiz kalmasına (hipoksi) neden olur.
- Hepatotoksisite: Karaciğer hücrelerinde oksidatif hasara yol açarak karaciğer yetmezliğine sebep olur.
Toksik Doz ve Risk Faktörleri
Kediler için toksik doz çok düşüktür.
- 10 mg/kg gibi düşük dozlar bile hafif zehirlenme belirtilerine yol açabilir.
- 50-100 mg/kg seviyeleri ciddi toksisiteye neden olur.
- 200 mg/kg ve üzeri ölümcül olabilir.
Risk Faktörleri:
- Küçük veya genç kediler
- Karaciğer hastalığı olan kediler
- Daha önce toksisite geçirmiş kediler
- Sahiplerinin yanlışlıkla parasetamol içeren ilaçlar vermesi
Kedilerde Parasetamol Zehirlenmesinin Belirtileri
Zehirlenme belirtileri genellikle 3-12 saat içinde ortaya çıkar ve hızla kötüleşebilir. En yaygın belirtiler şunlardır:
1. Solunum ve Dolaşım Belirtileri
- Nefes almada zorluk (hipoksi nedeniyle)
- Mukozalarda renk değişimi (mavi-mor renk – siyanoz)
- Hızlı kalp atışı (taşikardi)
2. Sindirim Sistemi Belirtileri
- Kusma
- İştahsızlık
- Karın ağrısı
3. Kan ve Karaciğer Belirtileri
- Sarılık (karaciğer yetmezliği nedeniyle)
- Koyu renkli idrar (hemolitik anemi veya böbrek yetmezliği sonucu)
4. Sinir Sistemi Belirtileri
- Letarji (aşırı halsizlik)
- Huzursuzluk veya depresyon
- Kas titremeleri veya nöbetler
Teşhis
Veteriner hekim, belirtiler ve kedinin maruz kaldığı ilaç öyküsü doğrultusunda teşhis koyar. Kesin teşhis için şu testler uygulanabilir:
- Kan testleri:
- Methemoglobin seviyesi yükselmiş olabilir.
- Karaciğer enzimleri (ALT, AST) yüksek çıkabilir.
- Kırmızı kan hücreleri azalabilir (hemolitik anemi).
- İdrar analizi:
- Hemoglobinüri (idrarda hemoglobin bulunması) görülebilir.
- Röntgen veya ultrason:
- Karaciğer hasarını değerlendirmek için yapılabilir.
Tedavi Yöntemleri
Kedilerde parasetamol toksikasyonu acil bir durumdur ve hızlı müdahale hayat kurtarıcı olabilir.
1. Gastrik Dekontaminasyon
- İlacın alımından sonraki ilk 1-2 saat içinde veteriner tarafından kusturma uygulanabilir.
- Aktif kömür vererek bağırsaklardan emilimi azaltılabilir.
2. Antidot Tedavisi: N-asetilsistein (NAC)
- NAC, toksik metabolitlerin etkisini azaltan en önemli tedavidir.
- IV veya oral olarak belirli aralıklarla verilir.
3. Destekleyici Tedaviler
- Oksijen tedavisi: Hipoksiyi önlemek için oksijen desteği sağlanabilir.
- Sıvı tedavisi: Böbrek fonksiyonlarını desteklemek için IV sıvı tedavisi uygulanır.
- Kan transfüzyonu: Ağır hemolitik anemi vakalarında gerekebilir.
- Hepatoprotektif ilaçlar: Karaciğer fonksiyonlarını desteklemek için SAMe (S-Adenozilmetiyonin) veya silimarin gibi ilaçlar kullanılabilir.
Prognoz ve Önleme
- Hızlı müdahale edilen vakalarda iyileşme şansı yüksektir.
- İleri vakalarda karaciğer yetmezliği veya hipoksi nedeniyle ölüm riski artar.
Önleme Yöntemleri:
✅ Kedilere asla parasetamol içeren ilaçlar verilmemelidir.
✅ Evdeki ilaçlar kedilerin ulaşamayacağı yerlere konulmalıdır.
✅ Şüpheli durumlarda hemen veterinere başvurulmalıdır.
Kedilerde parasetamol toksikasyonu, çok düşük dozlarda bile ölümcül olabilen ciddi bir durumdur. Evcil hayvan sahiplerinin bu konuda bilinçli olması ve ilaçları dikkatli kullanması önemlidir. Eğer kedinizin parasetamol yuttuğundan şüpheleniyorsanız, vakit kaybetmeden bir veteriner hekime başvurmalısınız.
Henüz Yorum Yok