Parasetamol (acetaminophen), insanlarda yaygın olarak ağrı kesici ve ateş düşürücü olarak kullanılan bir ilaçtır. Ancak köpekler ve özellikle kediler için toksik olabilir. Köpeklerde parasetamol toksikasyonu genellikle yanlışlıkla alınan ilaçlardan veya sahiplerinin yanlış doz vermesinden kaynaklanır.
Parasetamol Toksisitesinin Mekanizması
Parasetamol, karaciğerde metabolize edilir ve normalde zararsız metabolitlere dönüştürülerek idrarla atılır. Ancak yüksek dozlarda, toksik metabolitler (özellikle NAPQI – N-asetil-p-benzokinon imin) oluşur. Köpeklerde bu toksik metabolitler, karaciğer hücrelerine ve kırmızı kan hücrelerine zarar vererek oksidatif stres oluşturur. Bu durum hemolitik anemiye ve hepatotoksisiteye yol açabilir.
Toksik Doz ve Risk Faktörleri
- Köpeklerde toksik doz, vücut ağırlığına bağlı olarak değişir. Genel olarak 100-200 mg/kg dozları toksik kabul edilir.
- Risk faktörleri şunlardır:
- Küçük ırklar ve genç köpekler
- Karaciğer hastalığı olan köpekler
- Daha önce ilaç toksisitesi geçirmiş olanlar
Köpeklerde Parasetamol Zehirlenmesinin Belirtileri
Toksik doz alındığında belirtiler genellikle 1-4 saat içinde ortaya çıkar ve ilerleyen saatlerde şiddetlenir. Ana belirtiler şunlardır:
-
Sindirim Sistemi Belirtileri
- Kusma
- İştahsızlık
- Karın ağrısı
-
Solunum ve Dolaşım Belirtileri
- Hızlı ve zor nefes alma (hipoksi nedeniyle)
- Mukozalarda mavi-mor renk değişikliği (siyanoz)
- Letarji ve halsizlik
-
Kan ve Karaciğer Belirtileri
- Sarılık (karaciğer hasarına bağlı olarak)
- Koyu renkli idrar (hemolitik anemi nedeniyle)
- Karaciğer yetmezliği
-
Sinir Sistemi Belirtileri
- Huzursuzluk veya depresyon
- Kas titremeleri veya nöbetler
Teşhis
Veteriner hekiminiz, klinik belirtiler ve anamnez doğrultusunda teşhis koyar. Kesin teşhis için şu testler yapılabilir:
- Kan testleri: Karaciğer enzimlerinde artış, methemoglobin seviyesi ölçümü
- İdrar analizi: Hemoglobinüri (idrarda hemoglobin bulunması)
- Radyografi ve ultrason: Karaciğer hasarını değerlendirmek için
Tedavi Yöntemleri
Tedavi, toksik doz alımından sonra mümkün olan en kısa sürede başlanmalıdır.
-
Gastrik Dekontaminasyon
- İlacın alımından sonra ilk 2 saat içinde kusma tetiklenebilir.
- Aktif kömür verilerek bağırsaklardan emilim azaltılabilir.
-
Antidot Tedavisi: N-asetilsistein (NAC)
- NAC, toksik metabolitlerin etkisini azaltan en önemli tedavidir.
- Genellikle intravenöz (IV) olarak verilir ve birkaç saat boyunca tekrarlanır.
-
Destekleyici Tedaviler
- Sıvı tedavisi: Böbrek fonksiyonlarını korumak için
- Oksijen tedavisi: Hipoksiyi önlemek için
- Karaciğer koruyucu ilaçlar: S-Adenozilmetiyonin (SAMe) ve silimarin gibi hepatoprotektif ajanlar önerilebilir.
- Kan transfüzyonu: Ağır hemolitik anemi vakalarında gerekli olabilir.
Prognoz ve Önleme
- Erken teşhis ve tedavi ile iyi prognoz mümkündür. Ancak ağır vakalarda karaciğer ve kan hücreleri hasarı kalıcı olabilir.
- Önlem almak için şunlara dikkat edilmelidir:
- Köpeklere kesinlikle parasetamol içeren ilaçlar verilmemelidir.
- Evde ilaçlar güvenli bir şekilde saklanmalıdır.
- Şüpheli durumlarda hemen veteriner hekime başvurulmalıdır.
Köpeklerde parasetamol toksikasyonu ciddi ve potansiyel olarak ölümcül bir durumdur. Hızlı müdahale ve uygun tedavi ile birçok hasta iyileşebilir. Evcil hayvan sahiplerinin bilinçlenmesi ve önlem alması, bu tür zehirlenmeleri önlemenin en etkili yoludur.
Henüz Yorum Yok