Üreme, türün devamlılığını sağlamak için gerekli fizyolojik bir olaydır. İnsanlar kadar hayvanların da en doğal hakkıdır. Üreme yetisinin operatif olarak sonlandırılması (Kısırlaştırma), insanların hayvanlarla ortak yaşamları sırasında bazı sebeplerden dolayı gereklilik hatta bazen zorunluluk haline gelebilmektedir. Bu durum, hayvan sahiplerini bir karar aşamasına getirir. Bu karar aşamasında dostunuz hakkında doğru kararı verebilmeniz ve verilen kararı en sağlıklı şekilde uygulayabilmeniz için yeterli bilgi donanımına sahip olmanız gerekmektedir.
Kısırlaştırmanın gereklilik şartları kedi ve köpek türlerinde dişi & erkek olarak ayrı ele alınmalı ve değerlendirilmelidir.
Kısırlaştırmanın Gerekliliği ve Karar Verme Aşaması
Dişi (♀) kediler, ilkbahar ve sonbahar aylarında art arda bir kaç kez kızgınlık periyoduna giren mevsime bağlı poli-östrik canlılardır. Ancak son zamanlarda mevsimlerdeki ani değişimlerin metabolizma üzerindeki yanıltıcı etkilerinden dolayı mevsime bağlı östrus sikluslarının da değişebildiğini görmekteyiz.
Dişi kedilerin cinsel olgunluğa erişme yaşı 6-8 aylar arasındadır. Bu süre ırka, iklime ve beslenmeye bağlı olarak değişkenlik gösterebilmektedir. Cinsel olgunluğa ulaşan dişi kediler, yumurtalık ve rahimlerinden salgılanan östrojen hormonunun etkisiyle bir takım davranış değişimleri gösterirler; Huzursuzluk hali, geceleri uyumama, evden kaçma isteği, sürekli mırıldanma ve temas arzusu, sırtını sıvazlayınca kuyruğunu kaldırıp karnını yere koyarak çiftleşmeye hazır olduklarını gösteren davranış şekilleri tipiktir. Bazen kızgınlık dönemindeki dişi kedilerin, ilgi çekmek için kum kabı dışındaki yerlere idrarlarını yaptıkları görülmektedir.
6-11 aylar arasında cinsel olgunluğa erişen erkek (♂) kediler de testislerden salgılanan testesteron hormonunun etkisiyle bir takım davranış değişimleri gösterirler; Huzursuzluk hali, asilik, saldırganlık, geceleri uyumama, nara atarcasına bağırma gibi davranış değişiklikleri psikolojinizi zorlar. Bu süreç içinde yeme içmeden kesilen kediniz zayıflar ve fizyolojik olarak yorgun düşer.
Hormonların güdümüyle oluşan çiftleşme isteği ve evden kaçma arzusu kedinizin baharda açık pencerelerden atlamasıyla sonuçlanabilir. İlginç bir tesadüf sonucu, tam yüksekten düşme sonucu oluşabilecek travmaya bağlı yaralanmalardan bahsederken, Tosbağa ( ♂ kedi ) adındaki bir hastamızın bu eylemi biraz önce gerçekleştirmiş olduğunu acil gelen telefondan öğreniyoruz. Yazımıza ara vererek acil hazırlık yapıyor ve hastamızı bekliyoruz. Hasta acil kabulü sırasındaki ilk görüntü bizi rahatlatıyor. Dostumuz çok şanslı. Sahibi düşer düşmez fark etmiş ve bölgenin hakim dominant kedileri tarafından dayak yememiş. Yapılan muayene sonucunda ufaklığın cinsel olgunluğa yeni geldiğini görüyor ve dişi kedilerin peşinden koşmak için 2.kattan atladığını tahmin ediyoruz. Sadece burun bölgesindeki travmaya bağlı kanamayla atlatacak gibi görünüyor. İç kanama belirtimiz yok ama her ihtimale karşı gerekli tedavi yapılıp hasta sahibini fiziksel ve psikolojik travmayla ilgili bilgilendiriyoruz.
Dostumuzun 48 saatlik gözetim süresini evde geçirmesine izin veriyor ve yazımıza kaldığımız yerden devam ediyoruz.( Geçmiş olsun sevgili Tosbağa )
Hormonlara bağlı davranış değişimlerinde kısırlaştırmanın gerekliliğini kişisel toleransınız ve dostunuzun fizyolojik durumu belirler. Bu durumda çok az kedi sahibi tolerans çıtasını yüksek tutabilir ve birinci raundu az hırpalanmış olarak bitirebilir. Bilmelisiniz ki kısa bir dinlenme döneminden sonra ikinci, üçüncü ve belki de dördüncü rauntlar sizi bekliyor olacaktır.
Aynı süreç içerisinde erkek kedilerde testosteron hormonunun yükselmesiyle birlikte libido (cinsel istek) artar ve idrar PH sı düşerek asidik bir yapı alır. Hormonların etkisiyle çiftleşme isteği gösteren kediniz kendi hakimiyet bölgesini belirlemek ve diğer kedilere mesaj bırakmak için idrarıyla etrafı işaretlemeye başlar. Kedi türleri için kimyasal bir takım mesajlar içeren sprey tarzında bırakılmış bu idrar zerrecikleri, siz kedi sahipleri tarafından okunamadığı için tahammülü zor keskin bir koku olarak algılanır. Bu durumda kısırlaştırma ortak yaşam için zorunluluk haline gelir.
Köpekler ( ♀ ), 6 ay aralıklarla yılda 2 defa kızgınlık periyoduna giren mono-östrik canlılardır.
Dişi köpeklerin cinsel olgunluğa erişme yaşı ortalama 7-12 ay arasında ırka, iklim şartlarına ve beslenmeye göre değişebilmektedir. Bazı büyük ırklarda bu sürenin 18-20 aylara kadar çıktığı gözlenmiştir. Cinsel olgunluğa erişen dişi köpeklerde hormonların etkisiyle oluşan davranış değişimleri sanıldığının aksine erkek köpekler kadar problem oluşturmaz. Kızgınlık döneminde oluşan fizyolojik kanama ve erkek köpekleri cezbeden koku problem olarak büyütülmemelidir. Kızgınlık periyodunun iyi bilinmesi ve takip edilmesiyle alınabilecek bir takım önlemler durumu kolay bir boyuta indirgeyerek, dostumuzu kısırlaştırma için gereklilik konumunun dışına taşıyabilir.
Ancak östrojen hormonu, kanserojen etkisinden dolayı ileri yaşlardaki dişi kedi & köpeklerde meme ve rahim tümörü ihtimallerini arttırır. Özellikle köpeklerde meme tümörü belli yaşın üzerinde çok sık görülmektedir. Bu durum dostlarımızın yaşam kalitesini düşüreceği gibi ardından erken ölümüne de sebep olabilir. Veteriner Hekimler risk faktörlerini çok iyi bildiğinden 5-6 yaş üzeri dişi dostlarımızın kısırlaştırılmasının gerekliliğini hasta sahiplerine sunarlar.
Erkek (♂) köpekler,8-15 aylar arasında cinsel olgunluğa erişirler. Testosteron hormonunun etkisiyle gelişen davranış bozuklukları; sürekli libidonun yüksek olması huzursuzluk hali ve cinsel taciz, idrar yaparak işaretleme, söz dinlememe, saldırganlık gibi rahatsızlık verecek boyutlara ulaşabilmektedir.
Kontrol dışı agresyon gelişimi kısırlaştırmayı zorunluluk haline getirebilir. Bu sebepten dolayı ülkemizde olduğu gibi Avrupa ülkelerinde de Pitbull vb.ırkların kısırlaştırılması kanunen zorunlu hale getirilmiştir.
Kısırlaştırmayı zorunluluk haline getiren Epilepsi (Sara), Displasia ( Kalça çıkığı ), Kriptorşit ( testislerin keseye tek veya çift olarak inmemesi ) gibi bir takım kalıtsal olabilecek hastalıklar da mevcuttur.
Ülkemizde yakın zaman önce yürürlüğe giren Hayvan Hakları Yasası ; kısırlaştırmanın gerekli olduğu durumlarda, uygun koşullar altında, hayvana acı vermeksizin uygulanacak tıbbi ve cerrahi müdahaleler sadece veteriner hekimler tarafından ve dostumuzun hayatını riske atmayacak şekilde yapılmasına izin vermektedir.
Hayvan sahibinin karar aşamasında çok ciddi değerlendirmesi gereken bir konu da çiftleşme ve üreme hakkını kullandırma düşüncesidir. Çiftleştirmenin ve yavru alımının düşünüldüğü durumlarda mutlak olarak Veteriner Hekime danışılmalı ve onayı alınmalıdır. Çiftleşmenin ardından gelen sağlıklı bir gebelik sonrası, torunlarınızla geçireceğiniz kısa bir birliktelik bile yukarıda bahsettiğimiz sıkıntıların hepsini unutturacak, çok hoş duyguları sizlere yaşatacaktır. Dostumuz da annelik keyfini ve tecrübesini doyasıya yaşayacaktır.
Bu yazımızda kısırlaştırmanın gereklilik şartlarını sizlere sunarken, karar aşamasında soru işaretlerinizi azaltmayı ve değerlendirmenize katkıda bulunmayı hedefledik.
Sağlıklı bir değerlendirme sonrası kısırlaştırma operasyonuna karar verdiğinizde operasyon teknikleri, post operatif bakım, kısır dostlarımızın beslenmeleri, operasyonun avantajları ve dezavantajları hakkında bilgilere ihtiyacınız olacağını düşünerek bir sonraki yazımızı da okumanızı öneririm.
Henüz Yorum Yok