Kedi ve Köpekler için Besin Maddelerinin Önemi

Kedi ve köpeklerin doğadaki akrabaları günlük enerji ihtiyaç ve tasarruflarını iyi bilip ayarlayabildikleri için beslenme şeklini, beslenme zamanlarını, besin miktarlarını kendileri belirlerler. Ancak sizlerle birlikte yaşayan dostlarımızın ihtiyacını belirleyen ve sunan sizlersiniz. Beslenme konusunda bilgiye sahip olmanız dostumuzun sağlığının birinci koşuludur.

İki bölümden oluşacak bu yazı dizimizde, dostlarımızın hayatlarının belli dönemlerinde ihtiyaçları olan temel besin maddeleri, bilinçli veya bilinçsiz beslemenin dostumuzun sağlığı üzerindeki etkileri, beslenme hastalıkları ,ideal kilo ve obezite yönetimi, ev rasyonu ve ticari rasyonların ( kuru mama – konserve mama ) içeriklerinin yeterliliği hakkında sizlere kısa ama anahtar bilgiler sunacağız.

Metabolizmanın işleyebilmesi için enerji diyette ilk öneme sahiptir. Ancak enerji bir besin maddesi değil besin maddelerinin sindirimi sonrası oluşan yaşamsal güçtür.

Beslenme uzmanları temel besin maddelerini 6 grupta toplarlar. Bunlar ;

Su
Karbonhidratlar
Yağlar
Proteinler
Vitaminler
Mineraller

Su, vücut için en önemli besin maddesi ve yaşamın temelidir. Birçok organ ve dokunun yapısında yüksek miktarlarda bulunur. Erişkin dostlarımızın vücut ağırlığının % 70 ile % 90 kadarı sudan ibarettir. Bu miktarın %10 kadarının kaybı hayati öneme sahiptir. Su aynı zamanda terleme mekanizmasıyla vücut ısısının ayarlanmasında (termoregülasyon) ,sindirim sırasında ve sindirime uğrayan besinlerin metabolik artıklarının atılımında önemli görev yapar.

Özellikle yaz aylarında kedi ve köpekler ağızdan terleyerek (vaporizasyon) suyun buharlaşmasıyla ısıyı vücutlarından atarlar. Yaz aylarında bu yüzden su kaybı çok fazladır ve yaşamsal önemi artar.

Dostlarımızın bulunduğu ortamın hava koşulları kadar fiziksel egzersizler, sağlık durumları ve besinleriyle aldığı su miktarı da günlük ihtiyaçlarını belirler. Konserve mamaların % 80 i su ihtiva ederken kuru mamalarda bu oran % 7 – % 10 civarındadır. Dolayısıyla kuru mamayla beslenen dostlarımızın su ihtiyaçları daha fazla olacağından önlerinden taze su kaplarını eksik etmemek gerekir.

Karbonhidratlar, yapıtaşlarını oluşturan karbon ,hidrojen ve oksijen molekülleri çeşitli formlarda birleşerek monosakkaritler, disakkaritler, ve polisakkaritler şeklinde enerji depolarını oluştururlar. Tüm bu karbonhidrat formları basit şeker olarak bilinen glukoza dönüştürülerek kullanılır.

Profesyonel rasyonlarda buğday, mısır, pirinç, arpa gibi bitkisel karbonhidrat kaynakları kullanılmaktadır.

Kedi ve köpeklerde karbonhidratların çeşitli formlarda sindirimi mümkündür. Ancak sindirimi rahatlatmak için kullanılan bitkisel lifli yapıdaki selüloz ve pektin direk sindirilememektedir. Bu karbonhidrat kaynaklarının sindirimi kalın bağırsaklardaki bakterilerin fermantasyonu aracılığıyla kısa zincirli yağ asitlerine dönüştürülerek olabilmektedir. Bu durum kedi ve köpeklerde bağırsak bakteri florasının sindirimde son derece önemli olduğunu göstermektedir.

Yağlar ve Yağ Asitleri, kedi ve köpekler esansiyel yağ asitlerini dışarıdan gıdalarıyla almak zorundadır. Bu maddeler vücutlarında sentezlenemez.

Basit yağlardan trigliseridler dostlarımızın diyetlerinde önemli yere sahiptir. Trigliseridler birincil enerji kaynağı olarak vücudun çeşitli bölgelerinde depolanırlar ( deri altı, yaşamsal organların çevreleri, bağırsak mezenteri ). Normal kilosunun üzerinde veya obez dostlarımızda deri altı yağ depoları gözle kolayca görülebilmektedir.

Özellikle kedilerde karın altı bölgesinde yağların birikmesiyle oluşan sarkma vücut yağ oranı boyutlarını bizlere açıkça göstermektedir.

Son yıllarda omurgalı türler için önemi daha da fazla anlaşılan trigliseridlerin yapısındaki “Omega 3 ve Omega 6 Yağ Asitleri” dostlarımızın diyetlerinde belli oranlarda bulunmalıdır.

Omega 3 yağ asidi ( alfa linoleik asit ), büyük miktarlarda algler tarafından sentezlendiği için soğuk deniz balıklarında yüksek oranlarda bulunur. Keten tohumu ve soya fasulyesi önemli kaynaklardır.

Omega 6 yağ asidi ( lineloik asit ),daha çok bitkisel kökenli yağlarda bulunur. Ayçiçek yağı, mısır yağı, soya fasulyesi yağı önemli kaynaklardır.

Omega yağ asitleri derinin sağlıklı gelişimi, tüy kondüsyonu için gerekli olup deri hastalıklarının tedavisinde önemli role sahiptir. Immun sistemi ( bağışıklık sistemi ) destekleyerek hastalıkların önlenmesini de sağlamaktadır. Aynı zamanda yüksek antioksidan yapıda olmaları hücresel fonksiyonlar için yaşamsal önemdedir.

Veteriner Hekimler omega yağ asitlerinin avantajlarını daha iyi bildikleri için özellikle deri problemi olan hastalarının profesyonel kuru mamalarının içeriklerinde bulunmasına dikkat etmektedir.

Proteinler, yapıtaşları olan amino asitlerin basit ve karmaşık dizilimleriyle oluşan kompleks moleküllerdir. Kedi ve köpekler esansiyel amino asitleri dışarıdan gıdalarıyla almak zorundadır. Profesyonel diyetler sindirilebilirliği yüksek ve kaliteli amino asitlerle desteklenmektedir. Konserve tarzında mamalarda birim miktarda protein oranı % 7 civarındayken, kuru mamalarda birim miktardaki bu oran % 25 – % 30 civarlarında yoğunlaştırılmaktadır.

Hücrelerin temel yapısını oluşturan proteinlere olan ihtiyaçlar kedi ve köpek türlerinde farklılıklar gösterdiği gibi hayatlarının belirli dönemlerinde de farklılıklar gösterebilmektedir. Büyüme, yetişkinlik, yaşlılık, performans,

gebelik, laktasyon gibi süreçler içerisinde metabolizmanın protein ihtiyaçları farklı olacaktır.

Dostlarımızın hayatlarının belirli dönemlerinde Veteriner Hekiminizin belirleyeceği miktarlarda kaliteli protein kullanımı hayati öneme sahip olup sağlıklı yaşamlarının temelini oluşturmaktadır.

Kedilerde esansiyel amino asitlerden Taurin kalp kasını koruyucu etkisinden dolayı önemlidir ve rasyonlarının içerisinde mutlaka bulunmalıdır.

Vitaminler, canlı metabolizmanın yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmesi için gerekli organik moleküllerdir.

Vitaminleri iki gurupta toparlayabiliriz. Yağda eriyen vitaminler ( A,D,E,K ) ve suda eriyen vitaminler ( C vitamini ve B-kompleks vitaminler )

Kedi ve köpekler bu vitaminlerin birkaçı haricinde büyük bir çoğunluğunu vücutlarında sentezleyemedikleri için besinleriyle almak zorundadırlar.

A vitamini ; kemik gelişimi, derinin sağlığının korunması gibi fonksiyonlara sahiptir. Aynı zamanda üreme sistemi ve görmenin sağlanmasında önemli görevler üstlenir. Fazla alınması toksiktir.

D vitamini ; kalsiyum ve fosforun bağırsaklardan emilimini sağlar. D vitamininin aktive olması için güneş ışığına ihtiyaç vardır. Fazla alınması zararlıdır.

E vitamini ; yüksek antioksidan etkiye sahiptir. Kedi ve köpeklerin profesyonel ve doğal yiyeceklerinde birçok oksidasyon yapıcı madde olduğu için diyetlerinde E vitamini belli oranda bulunması gerekmektedir. Hatta Selenyum + E vitamini kombinasyonu oksidasyon sonucu oluşacak zararı büyük oranda önlemektedir.

Antioksidan maddelerin aynı zamanda antikanserojen olduğunun da bilinmesinde yarar vardır.

K vitamini ; kanın pıhtılaşma mekanizmasında görev yapar. Kedi ve köpeklerin bağırsaklarında bakteri fermantasyonu sonucu çok az miktarda sentezlenebilmektedir. Ancak gerekli miktarların gıdalardan alınması gerekmektedir.

B1 vitamini ( Thiamin ) ; karbonhidrat metabolizmasında önemli role sahiptir. Metabolizmanın sağlıklı işleyebilmesi için karbonhidrat kaynakları enerjiye bu vitamin sayesinde dönüştürülmektedir. Bu durum yüksek enerjiye ihtiyaç duyan merkezi sinir sistemini de doğrudan ilgilendirmektedir.

B2 vitamini ( Riboflavin ) ; vücutta, protein, yağ ve karbonhidrat metabolizmasında yardımcı enzim görevi yapar. Eksikliğinde merkezi sinir sistemi, deri ve mukozalar etkilenir

B3 vitamini (Niacin – Nikotinik asit ) ; B vitamin kompleksinin üyesi olarak aynı şekilde yardımcı enzimlerin yapısını oluşturur ve yağ, protein, karbonhidrat metabolizmasında önemli role sahiptir.

B5 vitamini ( Pantotenik asit ) ; karbonhidrat, yağlar ve proteinlerin enerjiye çevrilmesinde katalizör görevi yapan koenzim A nın üretiminde zorunlu bir parçadır. Böbrek üstü bezlerinin fonksiyonunu destekler. Anti stres vitamini olarak da bilinir.

B6 vitamini ( Pyridoxine ) ; başta protein sonrasında karbonhidrat ve yağ metabolizmasında önemli rol oynar. Gelişme dönemi, gebelik ve performans harcayan görevlerde bulunan dostlarımızda gereksinimi artar.

Biotin ; ( H Vitamini ) kanda normal glikoz düzeyinin korunmasında önemli rol oynar. Deri ve tüylerin foliküllerinin daha iyi beslenmesini sağlayarak derinin canlılığını ve tüylerin kondüsyonunu üst seviyede tutar. Özellikle mevsime bağlı fizyolojik tüy dökülme zamanlarında kullanılması fizyolojik dökümü engellemez ancak sonrasında çıkacak tüylerin daha güçlü ve parlak olmasını sağlar.

Folik Asit ; B vitaminidir ve vücutta yeni kan hücresi yapımında, aminoasit yapımında ve hücrelerin yenilenmesinde önemli görevler üstlenir. Gebelik sürecinde ihtiyaç artarken kanamalı hastalıklarda kan yapımı için tedavi amaçlı kullanılmalıdır.

B12 vitamini ( Kobalamin ) ; yapısında kobalt minerali içerir. Folik asitle birlikte kırmızı kan hücresi yapımında görev alır.

C vitamini ( Askorbik asit ) ; kedi ve köpeklerde glikozdan sentezlenebilmektedir. Antioksidan yapıdadır.

Normal diyetlerinde bulunması gerekmemektedir. Ancak vücut direncini arttırıcı ve bağışıklık sistemini destekleyici özelliğinden dolayı belli dönemlerde takviyesi gerekli olabilmektedir.

Sindirim sistemi mukozalarını koruyucu etkisinden dolayı sindirim sistemi hastalıklarında destekleyici olarak kullanılması faydalıdır.

Mineraller, canlı metabolizmanın yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmesi için gerekli inorganik elementlerdir. Dostlarımızın vücut ağırlığının % 4 ü mineral maddelerden oluşur.

Kalsiyum ve Fosfor ; kemiklerin yapısını oluşturan inorganik maddelerdir. Toplam kalsiyumun % 99 u kemiklerde depolanırken geri kalan % 1 doku ve kan plazma sıvısında bulunur. Plazmadaki kalsiyumun pıhtılaşma mekanizmasında önemli rol oynarken aynı zamanda sinirsel iletimi de destekler. Fosfor enerji molekülü olan ATP’nin yapısını oluşturur.

Kedi ve köpekler büyüme dönemleri boyunca iskelet sistemleri hızlı geliştiği için belli oranlarda kalsiyum ve fosfor ihtiyaçlarını karşılamak zorundadırlar. Aynı şekilde gebelik ve süt verme dönemindeki dostlarımız fazladan ihtiyaçları olan bu mineralleri günlük besinlerinden almak zorundadırlar.

Magnezyum ; kalsiyumun tamamlayıcısı olarak büyük bir miktarı kemiklerde bulunur. Kalsiyumun kemiklerde düzgün dağılımını sağlar. Aynı zamanda magnezyum idrarda kalsiyumun çözünürlüğünü arttırarak idrar yolu taşlarının oluşumunu azaltmaktadır.

Kedilerin diyetlerinde fazla magnezyum olması kristal oluşumunu arttırdığı için alt idrar yolları tıkanıklığına neden olabilmektedir. Bu yüzden özellikle kısır erkek kedilerde kullandıkları diyetlerindeki magnezyum oranı hayati önem taşımaktadır.

Demir ; tüm hücrelerin yapısında bulunur. Ancak büyük boyutlarda kanın kırmızı hücrelerinin içerisindeki hemoglobinin ve kaslardaki myoglobinin yapısında bulunurlar. Kedi ve köpekler normal diyetlerinden çok az miktarda bu maddeyi alırlar. Ancak kan kayıplı yaralanmalarda ihtiyaç oranında karşılanması gerekmektedir.

Yüksek dozlarda ağızdan kullanımı mide iritasyonu yaratır.

Bakır ; demirin sindirim sisteminden sağlıklı emilimi için gereklidir.

Kobalt ; sadece vitamin B12 nin yapısına katılır.

İyot ; tiroid hormonu salgısı olan tiroksin sentezi için gerekli mineraldir. Tiroksin bazal metabolizma hızını ayarlayan bir hormondur.

Selenyum ; vitamin E ile birlikte güçlü bir antioksidan yapıya sahiptir.

Elektrolitler ; sodyum, potasyum ve klor hücre içi ve dokular arası sıvılarda bulunan önemli minerallerdir. İshal, kusma gibi sindirim sistemi sorunlarında, terleme gibi fizyolojik olaylarda aşırı derecede kayıpları hayati önem taşımaktadır. Bu gibi durumlar tespit edildiğinde zaman kaybetmeden serum elektrolit tedavisiyle yerlerine koyulmalıdır.

Yazımızın buraya kadar olan ilk bölümünde, dostlarımızın sağlıklı bir yaşam sürmesi için gerekli temel besin maddelerini sizlere sunduk. Profesyonel hazır gıdaların ambalajlarının arkasına baktığınızda analiz sonuçlarını veren bir etiket göreceksiniz. Bu etiket temel besin maddelerinin hangilerini ve ne miktarlarda ihtiva ettiğini göstermektedir. Sizlere bu sayımızda sunduğumuz bilgileri bir sonraki sayımızdaki bilgilerle pekiştirdiğinizde dostumuzun hayatının belirli dönemlerinde ihtiyacı olan maddeleri tanımaya başlayacak ve ticari mamaların içeriklerini gösteren bu etiketleri okuyarak dostumuz için daha doğru seçimleri yapacaksınız.