Yazımızın ilk bölümünde metabolizmanın sağlıklı işleyebilmesi için diyette enerjinin ilk öneme sahip olduğunu ancak enerjinin bir besin maddesi değil besin maddelerinin sindirimi sonrası oluşan yaşamsal güç olduğunu belirtmiştik. Daha sonrasında dostlarımızın ihtiyacı olan temel besin maddelerini tanımlamıştık. Yazımızın bu bölümünde dostlarımızın sağlıklı bir yaşam sürdürmesi için gerekli olan bu enerji ve besin maddelerini, hayatlarının belirli dönemlerinde ne şekilde bir araya getirip onlara sunmamız gerektiğini içeren anahtar bilgileri bulacaksınız.
Enerji ve Besin Maddesi Gereksinimlerinin Belirlenmesi :
Dostlarımızın beslenme şekli ve besinlerin günlük miktarı belirlenirken her zaman yaşamsal güç olan enerji gereksinimlerinin hesaplanması öncelikli olmalıdır. Daha sonrasında besin maddelerine olan ihtiyaçlar doğrultusunda rasyon ( içerik ) belirlenir. Bu hesaplama yapılırken tür ve ırk farkları, yaşamın belirli dönemlerindeki ihtiyaç farkları, fiziksel performanslar ( aktivite ), bölgesel hava koşulları göz önünde bulundurulmalıdır.
Tür ve Irk Farklarına Göre İhtiyaçların Belirlenmesi ;
Enerji ve besin maddelerine olan ihtiyaçları ve bunları besinlerden karşılama biçimleri, kedi ve köpek türlerinin farklı tabiatlara sahip olması nedeniyle doğal olarak bu yakın iki türde de farklı olmaktadır. Her iki türün enerji ihtiyaçlarının karşılanmasında besinlerindeki protein, karbonhidrat ve yağların büyük önemi vardır. Kediler sindirim sistemlerindeki anatomik farklardan dolayı bir kısım karbonhidrat kaynaklarından yeterince faydalanamazlar. Bu nedenle hayvansal protein oranı yüksek besinlere gereksinim duyarlar. Büyük enerji molekülleri olan proteinlerin sindirilmesi ile ihtiyaçları olan günlük enerjiye ulaşırlar. Köpekler birçok karbonhidrat kaynaklarını da rahatlıkla enerjiye dönüştürebildikleri için günlük ihtiyaçları olan hayvansal protein oranları kedilere göre biraz daha azdır.
Kedi ırkları arasında ortalama canlı ağırlıklar yakın olduğundan, kilogram başına düşen enerji gereksinimleri üzerinden yapılan hesaplarla ihtiyacı olan günlük besin miktarına ulaşmak oldukça basittir. Ancak köpek ırkları arasındaki fiziksel farklılıklar metabolizma hızları üzerinde farklılıklar da oluşturmaktadır. Bu ırk farklılıkları enerji ve besin maddesi ihtiyaçlarında da farklar olacağı anlamına gelmektedir. Bu durumda profesyonel anlamda ırka özel beslenme prosedürleri ön plana çıkmaktadır.
Kedilerin diyetlerinde esansiyel amino asitlerden Taurin göz sağlığı ve kalp kasını destekleyici etkisinden dolayı mutlaka bulunmalıdır.
Yaşamın Belirli Dönemlerindeki İhtiyaç Farklarının Belirlenmesi ;
Dostlarımızın yaşamları boyunca belirli dönemlerde fiziksel ihtiyaçları farklı olacağından enerji ve besin maddelerine olan gereksinimleri de değişecektir. Fizyolojik gereksinimlerinin farklı olduğu bu dönemler ;
- Gelişme Dönemi
- Yetişkinlik Dönemi
- Gebelik Dönemi
- Laktasyon ( Süt verme ) Dönemi
- Yaşlılık Dönemi
- Hastalık Dönemi
Kedi ve Köpek yavruları 6-8 haftalık olana kadar anne sütünden aldıkları besin maddeleriyle ihtiyaçları olan enerjiyi ve fizyolojik gereksinimlerini karşılarlar. Bu süreçten sonra anne sütünden aldıkları besin maddeleri ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalacaktır. Yavru sayısı fazla veya beslenmesi yetersiz olan annelerde bu süreç 4 haftaya kadar düşebilmektedir. Bu süreçler belirlendikten sonra yavrular anne sütü yanında yumuşak takviye mamalara geçiş yaparlar. En erken 6-8 haftalıkken anneden ayrılan yavrular yeni sahipleriyle ortak bir yaşama başlarken veteriner hekim kontrolünde belirlenen profesyonel diyetlerle beslenmeli ve büyüme süresince fizyolojik ihtiyaçları birebir karşılanmalıdır.
Profesyonel mamayla beslenen dostlarımıza kalsiyum ve fosfor oranını bozmamak için ekstra kalsiyum takviyesi yapılmamalıdır.
Kedi ve köpek yavruları 6 aylık olana kadar çok hızlı bir gelişme sürecindedirler. Bu süreç temel olmakla birlikte tüm gelişme sürecinde ihtiyaçları olan besin maddeleri ve enerji miktarları doğru olarak belirlenmelidir. Bu dönemde sindirilebilirliği ve kalitesi yüksek protein içeren, mineral oranı ayarlanmış profesyonel yavru diyetlerinin önemi çok fazladır. Gelişme döneminde fizyolojik ihtiyaçları olan bu maddeler, ( ilk 6 aya kadar 3-4 öğünde sonrasında 2 öğünde ) dengeli bir şekilde dostlarımıza sunulursa gelişmelerini sağlıklı bir şekilde tamamlayabilirler. Böylece fiziksel gücü yüksek ve daha az hastalanan dostlarımızla ortak yaşamın keyfini doyasıya çıkarırsınız.
Son yıllarda beslenme uzmanlarının yaptığı araştırmalar besin katkı maddelerinin önemini de arttırmaktadır;
Gelişme dönemindeki büyük ırkların sağlıklı eklem ve kemik gelişimini desteklemek amacıyla besinlerine koyulan Kollajen, Glikozamin ve Kondroitin sülfat maddeleri artık yetişkin ve yaşlılarda da eklem sağlığını korumak, eklem hastalıklarında ağrıları azaltmak amacıyla profesyonel diyetlerine eklenmektedir. Hatta son zamanlarda bu maddelerin ufak köpek ırkları ve kedi mamalarında da kullanıldığını görmekteyiz
Kediler ve Küçük Boy Irk Köpekler ( 1-10 kilo arası ) 12 aylık olduklarında yetişkinlik dönemine geçerler. Bu süreç Orta Boy Irk Köpeklerde ( 10-25 kilo arası ) 12-18 aylar arasında, Büyük Boy ve Dev Irklarda ( 25 kilo üzeri ) 18-24 aylara kadar uzayabilmektedir. Tür ve ırklara göre uzayan bu gelişme süreci beslenme şekillerini, sürelerini de belirlemektedir.
Yetişkinlik dönemine geçiş yapan dostlarımızda gelişme payı olarak belirlenen yüksek enerji, protein ve mineral gereksinimi düşecektir. Yetişkin dostlarımızda yaşam payı için gerekli enerji ve ihtiyaçları olan besin maddeleri veteriner hekiminiz tarafından profesyonelce belirlenmelidir. Bu hesaplama yapılırken daha önce de belirttiğimiz gibi tür ve ırk farkları, fiziksel performanslar ( aktivite ), bölgesel hava koşulları göz önünde bulundurulmalıdır. Dostumuza uygun profesyonel diyet veteriner hekiminiz tarafından belirlendikten sonra kilosuna göre günlük madde miktarı belirlenir. Günlük belirlenen bu gramajı yetişkin dostlarımıza ikiye bölerek sabah ve akşam vermenizi tavsiye ederiz. Böylece sindirim sistemine bir anda yüklenmeden ve gün boyunca midenin boş kalmasına izin vermeden daha sağlıklı bir beslenme şekli uygulayabilirsiniz. Klinik tecrübemiz doğrultusunda bu şekilde beslenen dostlarımızın şeker hastalığı ve gastrite karşı daha avantajlı olduklarını görmekteyiz.
Enerjik ırkların, av köpeği ve çoban köpeği gibi aktif görev yapan dostlarımızın fiziksel performansları yüksek olacağından enerji gereksinimleri de üst düzeyde olacaktır. Bu enerji ihtiyaçlarını karşılayabilmek için diyetlerinde birim miktara düşen protein, yağ ve karbonhidrat miktarlarını değiştirmek gerekir. Hekiminizin önereceği profesyonel performans diyetlerinde karbonhidratlardan daha büyük enerji kaynağı olan serbest yağlar ön plana geçerek birincil enerji kaynağı görevini üstlenir. Artan protein oranları da enerji gereksinimi haricinde çalışan dostlarımızın kaslarının gelişimini de sağlayarak atletik kondisyonlarını ve dayanıklılıklarını arttırır.
Mevsimsel veya bölgesel hava koşulları da enerji ihtiyacı üzerinde etkilidir. Mevsim geçişlerindeki ani hava değişiklikleri bizler kadar dostlarımızın da sağlığını etkilemektedir. Dostlarımız soğuk hava koşullarına uyum sağlamak için daha fazla enerjiye ihtiyaç duyarlar. Bahar geçişlerinde ve kış mevsimlerinde beslenmeleri profesyonel olarak desteklenmediğinde bu fazladan vitamin ve enerji ihtiyaçları karşılanamaz. Bulundukları ortam koşulları gerektiği gibi düzenlenmediğinde soğukların yarattığı stres faktörü devamlılık arz eder ve vücut dirençleri düşer. Başta solunum yolu enfeksiyonları olmak üzere diğer birçok enfeksiyona açık hale gelirler.
Gebelik düşündüğünüz veya gebe olduğunu tespit ettiğiniz dostlarımızın beslenmeleri ayrı bir öneme sahiptir. Gebelik süresince yavruların gelişmesi için gerekli organik ve inorganik madde depolarını kullanacak olan annenin gereksinimleri oldukça fazladır. Bu besin maddelerinin karşılanmaması durumunda anne ve yavruların hayatı olumsuz yönde etkilenir. Bu yüzden gebelik süresince özel bakım ve beslenme programı uygulanmalıdır. Gebeliğin birinci ayından sonra annenin meme bezleri gelişmeye başlarken karın hacmi de hızlı bir şekilde artmaya başlayacaktır. Anne karnında belli bir hacme ulaşan yavruların bu hızlı gelişme sürecinde fizyolojik ihtiyaçları da artacağından annenin bu gereksinimi besinlerinden karşılaması gerekmektedir. Normal diyeti protein ve mineral oranı bakımından zenginleştirilerek gramaj 2-3 misli miktarlara çıkarılmalıdır. Gebeliğin ilerleyen dönemlerinde mideye olan baskıdan dolayı öğün sayısı arttırılmış, gramaj miktarları azaltılmış beslenme programı uygulanmalıdır. Doğuma yaklaşıp son haftaya gelindiğinde anne adayı yemeden kesilebilir veya sıvı gıdalar tercih edebilir. Bu durumda son hafta zenginleştirilmiş sıvı gıdalar verilmesi avantajlı olacaktır.
Doğum sonrası laktasyon döneminde sütle birlikte su ve kalsiyum atılımı çok fazla olacağından bu dönemde sıvı ve kalsiyum desteği daha önemli boyutlara ulaşacaktır. İhtiyacın yeterince karşılanamaması durumunda süt verimi düşeceği gibi anne hipokalsemi tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktır. Bu durum doğrudan yavruların yaşam şansını azaltacaktır.
Gebelik ve laktasyon döneminde hekiminize danışarak doğru olan beslenme programını mutlak uygulamaya geçirmelisiniz.
Ülkemizde Kediler 10-12 yaşlarında, Küçük Boy Irk Köpekler 12 yaş, Orta Boy Irk Köpekler 11 yaş, Büyük Irk Köpekler 8 yaş sonrası yaşlılar kulübüne üye olarak kabul edilmektedir. Bütün dostlarımızın vücutlarında bir takım kompozisyon değişiklikleri oluşmaktadır ve metabolizmaları bu ileri yaşlarda doğal olarak yavaşlamaktadır. Metabolizma yavaşladığı için hatalı besleme sonucu obezite ve bunun sonucunda da hayati öneme sahip organlarda ( kalp, böbrek, karaciğer, pankreas ) yağlanmaya bağlı fonksiyon yitimleri oluşabilmektedir. Bu organların hastalıkları dostlarımızın yaşam sürelerini hızla azaltmaktadır. İşte bu yüzden ileri yaşlarda bilinçli beslenme ve kilonun kontrolü daha büyük öneme sahiptir. Obez dostlarımızın kas dokusunu kaybetmeden sağlıklı zayıflaması için Light diyetlerinin içine L-Carnitine ilavesi önemli bir başarı elde etmiştir.
İleri yaşlarda iskelet sistemi ve eklem kıkırdakları zayıfladığı için Kollajen, Glikozamin ve Kondroitin sülfat eklem sağlığını korumak, eklem hastalıklarında ağrıları azaltmak amacıyla profesyonel diyetlerine eklenmektedir. Sindirim sistemindeki tembellikten dolayı profesyonel mamaların içeriğindeki lif oranı arttırılarak sindirimi kolay hale getirilmektedir. Bağırsak florasını koruyucu ve verim arttırıcı probiotiklerin kullanımı sağlık açısından avantajlar sağlamıştır.
Profesyonel kuru mamaların dişler üzerinde plak ve diş taşı oluşumuna karşı mekanik temizlik özelliğinden dolayı ağız sağlığı korunmuş olan yaşlı dostlarımızın yaşam süresini de arttırdığını çok net bir şekilde görmekteyiz.
Birçok hastalık durumunda beslenme dostlarımızın ilaçları kadar etkili olmakta ve hastalığın yönetiminde ve iyileştirilmesinde destekleyici tedavi görevi üstlenmektedir. Bu nedenlerden dolayı sadece tedavi amaçlı ticari profesyonel mamalar da veteriner kliniklerindeki yerlerini almışlardır. Profesyonel reçete mamalar gerekli durumlarda sadece veteriner hekim önerisi ve kontrolünde kullanılmaktadır.
Biz Veteriner Hekimler dengeli beslenmenin sağlığın birinci koşulu olduğunu hasta sahiplerimize öncelikli olarak bildiririz. Dostlarına değer veren bilinçli hasta sahipleri hekimlerinin referansı doğrultusunda üst seviye profesyonel mamalara geçtikten çok kısa bir süre sonra farkı görerek doğru seçimi yapmanın mutluluğunu onlarla paylaşırlar.
LİNKLER :
Henüz Yorum Yok